Salnamelerde Ilgaz
KASTAMONU SALNAMESİNDE ILGAZ
(1869-1903)
Tanzimat’ ın ilanı ile baslayan dönem, gerek Osmanlı İmparatorluğu tarihinde,
gerekse imparatorluğa tabi ulusların kaderinde önemli bir sürecin baslangıcıdır. Hiç süphe
yok ki bu dönemi önemli kılan olguların basında yapılan köklü reformlar ile bu reformların
Osmanlı Devleti topraklarında yasayan uluslara yansıması gelir.
Birincisi 1866 yılında basılan ve zaman içerisinde imparatorluğa bağlı bütün
vilayetlerde yayınlanmaya baslayan vilayet salnameleri (yıllıklar), Tanzimat ve 1:Mesrutiyet
döneminde imparatorluğun kentlerindeki ekonomik ve sosyal yapıyla ilgili verilen içeren
önemli kaynaklardır.
Çankırı (Kengırı) sancağının da dahil olduğu Kastamonu vilayetinin ilk salnamesi
1869 yılında yayınlanmıstır. 1869 ile 1903 yılları arasındaki 34 yıllık süre içerisinde toplam
21 adet vilayet salnamesinin basımı gerçeklestirilmistir. Bu salnamelerin tamamında da
Çankırı (Kengırı) sancağı ve kazaları hakkında detaylı bilgiler verilmistir. Özellikle içinde
bulunan bürokrasi, ziraat, ticaret, vergi, nüfus, eğitim ve etnik yapı ile ilgili istatistikler
yardımıyla sancak ve kazalardaki ekonomik ve sosyal gelismeyi takip etmek mümkün
olmaktadır.
Kastamonu vilayet salnamelerdeki Kengırı Sancağı bölümleri, salnamelerin tamamı
taranarak tespit edilmis ve aslına sadık kalınarak, dil ve ifade özelliklerine dokunulmadan
çevrilmistir.
KASTAMONU VİLAYETİ SALNAMELERİ
İçinde Kengırı Sancağı’yla birlikte Bolu ve Sinop sancaklarına ait bilgilerin ve
istatistiklerin bulunduğu Kastamonu Vilayeti Salnameleri ‘nin birincisi h.1286 (m.1869)
yılında, sonuncusu ise h.1321 (m.1903) yılında basılmıstır. 1869 yılında basılan Kastamonu
Vilayeti Salnamesi’nden önce, Bosna (1866), Halep (1867), Konya, Suriye ve Tuna (1868)
vilayetlerinin ilk salnameleri basılmıstır. Otuz dört yıl içerisinde toplam 21 defa yayımlanan
Kastamonu salnamelerinin basımı, çesitli sebeplerden dolayı bazı yıllar gerçeklesememistir.
BİRİNCİ KASTAMONU VİLAYETİ SALNAMESİNDE KOÇHİSAR
(ILGAZ)
HİCRİ 1286 (1869)
KOÇHİSAR NAHİYESİ
Müdürü: Mehmet Akif Efendi
Naibi: Mustafa Efendi (Müderris)
Müftü: Ahmet Efendi
Katip: Hasan Efendi
SALNAMEDE ILGAZ’IN TARİFİ
Koçhisar Kasabası: Kasaba-yı mezbure Koçhisar nahiyesinin müdürriyet makarrı
olarak merkez-i vilayetin cenub tarafında on dört saat mesafede düz ovada vaki ve etrafı bağ
ve bahçelik idüğü ve civarında kain yedi aded kurada dahi Tophane ve Tersane-i amire ve
saire için külliyetli sali ve yün kusak imal olunduğu.
KAİN ASAR-I MA’MURENİN CEDVELİDİR
Koçhisar Medresesi:
Müderrisi: Naci Efendi
Mikdar-ı Talebesi: 60
(Not: Diğer medreseler Çankırı, Kalecik ve Yapraklı’dadır.)
Dekakin : 27 adet
Hamam: 1 adet
Han: 2 adet
Teba-yı Gayr-ı Müslime Mekatibi: Yok
Kenisa ve Manastır: Yok
Kasabatta bulunan İslam Sibyan Mekatibi: 42 adet
Hangah ve Zaviye: Yok
Kütüphane: Yok
Cevami ve Mesacid: 6 adet
NÜFUS VE HANESİNİN MÜRETTEBE-İ SENEVİYYESİ
Vergisi: 251613
Bedelat-ı Askeriye: (belirsiz)
Varidat-ı Ösriyye: 141655
Ağnam Rüsumu Bedelat-ı: 085490
Rüsümat: 012410
Kura ve Mahallat: 24
Hane: 1586 (İslam)
Nüfus: 6479 (İslam)
HASB-EL-TESKİLAT İHTİYAR MECLİSİ ADD VE İ’TİBAR OLUNAN KURA
VE MAHALLAT ESAMİSİ BEYAN OLUNUR
KOÇHİSAR NAHİYESİ
Yukarı- Yeni- Asağı Mahalleleri -Kale -Sekü -Yukarı Bozan –Asağı Dere –Cendere
–Yazı –Hacıhasan –Musa –Kise –Saraycık –Kazancılar –Yenice –Engine –Nefs-i Bucura –
Bucura –Okçular –Ömerli –Ödemic –Belviran –Kırsılar –Dere –Toklupınar Karyeleri
İKİNCİ KASTAMONU VİLAYETİ SALNAMESİNDE KOÇHİSAR (ILGAZ)
HİCRİ 1287 (1870)
KOÇHİSAR NAHİYESİ
Müdür: Serif Efendi
Naib: Ahmet Cemal Efendi
Müftü: Ahmet Hulusi Efendi
Katip: Hasan Efendi
KAİN ASAR-I MA’MURENİN CEDVELİDİR
Dekakin : 27 adet
Hamam: 1 adet
Han: 2 adet
Teba-yı Gayr-ı Müslime Mekatibi: Yok
Kenisa ve Manastır: Yok
Kasabatta bulunan İslam Sibyan Mekatibi: 42 adet
Hangah ve Zaviye: Yok
Kütüphane: Yok
Cevami ve Mesacid: 6 adet
NÜFUS VE HANESİNİN MÜRETTEBE-İ SENEVİYYESİ
Vergisi: 251613
Bedelat-ı Askeriye: yok
Varidat-ı Ösriyye: 141655
Ağnam Rüsumu Bedelat-ı: 085490
Rüsümat: 012410
Kura ve Mahallat: 24
Hane: 1586 (İslam)
Nüfus: 6479 (İslam)
ÜÇÜNCÜ KASTAMONU VİLAYETİ SALNAMESİNDE KOÇHİSAR (ILGAZ)
HİCRİ 1288 (1871)
KOÇHİSAR NAHİYESİ
Müdür: İsmail Hilmi Efendi
Naib: Ahmet Cemal Efendi
Müftü: Ahmet Hulusi Efendi
Katip: Hasan Efendi
Nüfus Mukayyidi: Süleyman Efendi
Arazi Katibi: Hüseyin Efendi
KAİN ASAR-I MA’MURENİN CEDVELİDİR
Dekakin : 27 adet
Hamam: 1 adet
Han: 2 adet
Teba-yı Gayr-ı Müslime Mekatibi: Yok
Kenisa ve Manastır: Yok
Kasabatta bulunan İslam Sibyan Mekatibi: 42 adet
Hangah ve Zaviye: Yok
Kütüphane: Yok
Cevami ve Mesacid: 6 adet
SEKSEN ALTI VE SEKSEN YEDİ SENELERİNDE MÜCEDDEDEN VE
TAMİREN İNSA OLUNAN ASAR-I NAFIA
Debboy: 1 müc.
Koğus: 1 müc.
Cebhane: 1 müc.
Matbah: 1 müc.
Derbend: 1 müc.
Çesme: 1 müc.
Köprü: 1 müc.
Dekakin: 5 müc.
Gars olunan dut fidanı: 9000 aded
Nahiye-i mezkurede müceddeden imar olunan debboy için nakl olunan tas ve
kireç bahası olup terk ve teberrü olunan 50000
DÖRDÜNCÜ KASTAMONU VİLAYETİ SALNAMESİNDE
KOÇHİSAR (ILGAZ)
HİCRİ 1289 (1872)
KOÇHİSAR NAHİYESİ
Müdür: Süleyman Sükrü Efendi
Naib: Hasan Hüsnü Efendi
Müftü: Ahmet Hulusi Efendi
Katip: Hasan Efendi
Tapu Katibi: yok
KAİN ASAR-I MA’MURENİN CEDVELİDİR
Dekakin : 9 adet
Hamam: yok
Han: yok
Teba-yı Gayr-ı Müslime Mekatibi: Yok
Kenisa ve Manastır: Yok
Kasabatta bulunan İslam Sibyan Mekatibi: 10 adet
Hangah ve Zaviye: Yok
Kütüphane: Yok
Cevami ve Mesacid: 1 adet
(Not: 1 yıl içerisinde dükkan,mektep ve Cami sayısındaki düsüs bana pek normal
gelmedi fakat kayıtlarda böyle geçtiği için aynı sekliyle aktarıyorum.Đ.S.K)
BESİNCİ KASTAMONU VİLAYETİ SALNAMESİNDE
KOÇHİSAR (ILGAZ)
HİCRİ 1290 (1873)
KOÇHİSAR NAHİYESİ
Müdür: Süleyman Sükrü Efendi
Naib: Hasan Hüsnü Efendi
Müftü: Ahmet Efendi
Katip: Osman Nacip Efendi
Tapu Katibi: Bekir Efendi
Nüfus Mukayyidi: Süleyman Efendi
Bucura Mukayyidi: Osman Efendi
ASAKİR-İ REDİFE ZABİTANI İKİNCİ ORDU HUMAYUN DÖRDÜNCÜ
REDĐF PİYADE ALAYI
KENGIRI SANCAĞI
ÜÇÜNCÜ KOÇHİSAR TABURU ZABİTANI
3.TABUR:
Binbası Mehmet Rasim Efendi
Sağ Kolağası Kamil Efendi
Sol Kolağası İsmail Efendi
Tabur Katibi Mehmet İzzet Efendi
TABUR-I MEZKURUN YÜZBASILARI
Ömer Efendi
Hacı Mustafa Ağa
Ali Ağa
Đsmail Ağa
Mehmet Ağa
Hacı Ahmet Ağa
Mustafa Ağa
Ali Ağa
TABUR-I MEZKURUN MÜLAZIMLARI
Veli Ağa
Ahmet Bey
Nafiz Efendi
Salih Efendi
Mustafa Ağa
Ahmet Ağa
Đsmail Ağa
Süleyman Ağa
ALTINCI KASTAMONU VİLAYETİ SALNAMESİNDE
KOÇHİSAR (ILGAZ)
HİCRİ 1291 (1874)
KOÇHİSAR NAHİYESİ
Müdür: Süleyman Sükrü Efendi
Naib: Mehmet Nuri Efendi
Müftü: Ahmet Efendi
Katip: Osman Nacip Efendi
Tapu Katibi: Bekir Efendi
Nüfus Mukayyidi: Süleyman Efendi
Bucura Mukayyidi: Osman Nazif Efendi
Posta Katibi: Mustafa Efendi
Kereste Memuru: Hüseyin Efendi
Evkaf Muhasebe Vekili: Hakkı Efendi
ASAKİR-İ REDİFE ZABİTANI İKİNCİ ORDU HUMAYUN DÖRDÜNCÜ
REDİF PİYADE ALAYI
KENGIRI SANCAĞI
ÜÇÜNCÜ KOÇHİSAR TABURU ZABİTANI
Binbası Mehmet Rasim Efendi
Sağ Kolağası Kamil Efendi
Sol Kolağası İsmail Efendi
Tabur Katibi Mehmet İzzet Efendi
TABUR-I MEZKURUN YÜZBASILARI
Ömer Efendi
Hacı Mustafa Ağa
Ali Ağa
İsmail Ağa
Mehmet Ağa
Hacı Ahmet Ağa
Mustafa Ağa
Ali Ağa
TABUR-I MEZKURUN MÜLAZIMLARI
Veli Ağa
Ahmet Bey
Nafiz Efendi
Salih Efendi
Mustafa Ağa
Ahmet Ağa
İsmail Ağa
Süleyman Ağa
(NOT: Hicri 1292 (1876) – 1296 (1879) Yılları arasını kapsayan 7.defa ve 11.
defalar kaydı alınan Salname bilgilerinin İdari ve Askeri bilgi değisikliklerinde herhangi bir
değisiklik yoktur. O sebeple yer alınmamıstır.Đ.S.K)
ON İKİNCİ KASTAMONU VİLAYETİ SALNAMESİNDE
KOÇHİSAR (ILGAZ)
HİCRİ 1297 (1880)
KOÇHİSAR NAHİYESİ
Müdür: Elhac Mehmet Efendi
Naib: Mehmet Nuri Efendi
Katip: Abdülkadir Efendi
Tapu Katibi: Bekir Efendi
Vukuat Katibi: İsmail Bey
ASAKİR-İ REDİFE ZABİTANI İKİNCİ ORDU HUMAYUN DÖRDÜNCÜ
REDİF PİYADE ALAYI
KENGIRI SANCAĞI
ÜÇÜNCÜ KOÇHİSAR TABURU ZABİTANI
3.TABUR:
Binbası Yusuf Ziya Efendi
Sağ Kolağası Hacı Ahmet Efendi
Tabur Katibi İsmail Azmi Efendi
Muavini Osman Nuri Efendi
TABUR-I MEZKURUN YÜZBASILARI
Hasan Hüsnü Efendi
Süleyman Ağa
Ahmet Efendi
Đsmail Ağa
Mehmet Ağa
Ali Ağa
Hüseyin Tahsin Efendi
Hacı Salih Efendi
TABUR-I MEZKURUN MÜLAZIMLARI
Hasan Efendi
Ahmet Hulusi Efendi
Mehmet Sabit Efendi
Hasan Sabri Efendi
Ali Nazım Ağa
Hacı Ömer Efendi